Digitale geletterdheid

Ouders en school als partners bij Mediaopvoeding

We leven in een tijd waarin de digitale wereld ons leven drastisch heeft veranderd. Als school worstelen we met de invloed van de digitale wereld op (jonge) kinderen. Die invloed is merkbaar in gedrag van kinderen.

We hoorden op de ouderavond in september 2023 met Freek Zwanenberg (bureau Jeugd&Media) en in reacties na afloop dat er ouders zijn die zich ook zorgen maken over de grote aantrekkingskracht van de media op kinderen en hoe hiermee om te gaan.

Misschien vraagt u zich af hoe u uw kind het beste kunt begeleiden; hoe u een goede mediaopvoeding kunt geven.

Wij spreken ons hier graag over uit in een poging om meer als samenwerkende partners op te trekken op het gebied van mediaopvoeding.

Wij willen als school ervoor zorgen dat de kinderen veilig en verantwoord gebruikmaken van digitale middelen vanaf een bepaalde leeftijd.

Wij geven op De Sterrenzanger vrijeschoolonderwijs.

Dat betekent dat wij ons als team laten inspireren door het antroposofisch mensbeeld. De mens staat daarbij centraal, het menselijk contact, menselijkheid! Een kind komt in onze visie uit de geestelijke wereld en wil hier aarden, zich ontwikkelen, leren, om later de weg te vinden die het wil gaan. Daarom vinden wij een brede opvoeding en ontwikkeling heel belangrijk. Bij basisschoolleerlingen is het trefwoord: beleven.

Dat wil zeggen: we spreken bij de kinderen het willen (handelen), voelen en denken aan, zowel bij het individuele kind als bij de groep. Er zijn vakken, waarbij het gezamenlijke beleven voorop staat, zoals toneel, muziek, fluiten, gymnastiek, euritmie.

Daarnaast zijn er vakken waarbij het individuele beleven meer de nadruk krijgt, zoals bij de verwerking van de periodestof, handwerken, handvaardigheid, het creatieve in de taal. Het gaat om het beleven en verbinden met dat wat je leert over jezelf, de ander en de wereld. Om deze ontwikkeling te kunnen stimuleren is het nodig dat kinderen zich langere tijd kunnen concentreren en focussen op de leerstof. Leerstof zien wij als ontwikkelstof, dus als één van de mogelijkheden waaraan het kind zich kan ontwikkelen.

Daarvoor is de relatie tussen kind(eren) en de volwassene, in dit geval de leraar, die vertelt, instrueert, begeleidt, op het bord schrijft en tekent, met de klas nieuwe vaardigheden oefent, van groot belang.

Om de wil van het kind aan te spreken is het nodig dat het zich de dingen verwerft door er zelf moeite voor te doen; bijvoorbeeld een leesbaar handschrift ontwikkelen, op zoek gaan naar boeken voor een spreekbeurt, de weg vinden in een woordenboek of atlas, schrijven en tekenen als het om een werkstuk gaat.

Wij hechten er veel waarde aan dat de kinderen leren breien, haken, borduren en bijvoorbeeld houtbewerken; dat ze daarbij leren om het juiste gereedschap goed en zorgvuldig te gebruiken. Vaardigheden, waarbij het kind zelf de dingen ziet ontstaan en daarin kan meebewegen. Zeker tot en met het 9e levensjaar is dit een heel belangrijk uitgangspunt van ons onderwijs.

Dit noemen wij “analoog” leren in tegenstelling tot digitaal leren. Wij vertellen verhalen (vertelstof) zodat kinderen innerlijke beelden kunnen vormen.

Dit is voedsel voor de ziel en kan tot een scheppende bron worden zodat de creativiteit en fantasie ontwikkeld worden.

Ook leren kinderen uit verschillende perspectieven zich in te leven in een ander. We leven in een tijdperk van een ongeremde productie van kortdurende beelden. Kinderen zien al vaak beelden die niet geschikt zijn voor hun leeftijd of spelen digitale spellen waar ze nog niet aan toe zijn.

Daarom zien wij het als taak van opvoeders (leerkrachten én ouders) om te zorgen dat kinderen een innerlijke wereld kunnen opbouwen van eigen beelden. Voor de kleuter geldt: hoe eenvoudiger het speelgoed, des te meer worden daardoor de fantasiekrachten in het kind opgewekt om alles levend te maken. Spelen betekent: actief beelden vormen.

Daarom vinden wij ‘het spel’ in al zijn facetten zo belangrijk! Jonge kinderen leren eerst vooral via hun lichaam, via beweging en ontwikkeling van de zintuigen. We gebruiken zoveel mogelijk natuurlijke materialen zodat de tastzin aangesproken wordt. In de kleuterklassen en de beide bewegende klassen (klas 1 en 2) staan de ‘onderste’ zintuigen centraal. Dat zijn de tastzin, levenszin, bewegingszin en evenwichtszin. Het gebruik van computers op jonge leeftijd in ons onderwijs verstoort het beeldende en fantasievolle dat we juist zo belangrijk vinden bij het opgroeien van het jonge kind. Daarom gebruiken wij onze chromebooks in klas 1 t/m 3 alleen voor remediëring bij taal of rekenen, maar hooguit 10 minuten per dag en niet vaker dan 3x in de week. Pas vanaf de 4e klas (rond het 10e levensjaar) starten wij met mediaopvoeding.

Wij merken dat het voor kinderen steeds lastiger wordt om goed te kunnen focussen, hun aandacht erbij te houden en te kunnen concentreren op één onderwerp. We zien een mogelijk verband met de schermtijd van (jonge) kinderen. Dit kan in onze ogen een negatieve invloed op leren veroorzaken. Onze overtuiging is dat kinderen eerst analoog mogen leren, voordat ze later in staat zijn om, onder begeleiding van de volwassene, hun weg te vinden in de virtuele wereld. Wij hopen dat u ook, net als wij op school, tegenwicht wilt geven. Daarvoor hebben wij richtingaanwijzers. Ouders hebben samen met de school de verantwoordelijkheid om kinderen mediawijs op te voeden.

Richtingaanwijzers/tips voor ouders:

*Lees vaak voor uit geschikte kinderboeken; wordt lid van de bibliotheek. Laat je kind zoveel mogelijk zelf kinderboeken lezen. Het belang van lezen is groot!

*Doe zoveel mogelijk dingen samen, zoals koken, bakken, tuinieren, knutselen, spelletjes, voorlezen, naar theater, naar een museum.

*Laat je kind zoveel mogelijk spelen, sporten en bewegen (offline)

Richtlijn is twee uur per dag buiten – bewegen!

*Ga samen naar buiten, de natuur in (wandelen, fietsen, sporten)

*Gebruik media zoveel mogelijk samen met een jong kind, zo weet je wat je kind leuk vindt of juist spannend. Het geeft veiligheid aan je kind en je kunt delen wat jullie gezien hebben.

*Zorg dat je in gesprek bent met je kind en bijhoudt wat je kind online doet. Op die manier kun je bijsturen om het mediagebruik veilig te houden.

*Stimuleer het oudere kind om creatief en zinvol gebruik te maken van media.

*Stel een limiet aan schermtijd door een timer te gebruiken: Een kind moet leren dat schermtijd begrensd is.

*Kinderen leren alleen van media als die aansluit bij hun ontwikkeling en leeftijd; zorg dus voor geschikte media en gebruik die samen. “Gezond” beeldschermgebruik 20-20-2 regel: na elke 20 minuten beeldschermgebruik, dan 2 minuten 20 meter in de verte kijken, ogen ontspannen.

Het grootste cadeau dat je aan je kind kunt geven is onverdeelde aandacht!

Veel informatie is te vinden op :www.bureaujeugdenmedia.nl

Opvoeden.nl - ook veel informatie over mediaopvoeding

boeken:

Mediawijsheid.nl– kinderen van 0-6 jr Beeldschermbeelden (opvoeden in het digitale tijdperk) E. Schoorel, uitgeverij Christofoor·

Boek De Schermwijzer (P. Nikken en D. de Vries) uitgeverij Kosmos·

Van Brokkelbrein naar Focus (G. Dirksen, T. Compernolle, G. Verreck) uitgeverij Synaps

Mediasmarties -database met geschikte media per leeftijd https://www.mediasmarties.nl/wp-content/uploads/2022/02/brochure-mediaopvoeding-Nederlands.

Recent is verschenen: "Generatie Angststoornis", Jonathan Haidt.

Lees hier het inspiratieboekje van Freek Zwanenberg.